لیلیت: زنی از کابوسها

نویسنده: پویا جفاکش

یکی از عجایب تاریخ این است که در دایره البروج معبد مشهور "دندره" در مصر دوره ی رومی (احتمالا بین قرون اول تا چهارم میلادی) صورت فلکی جوزا (دو پیکر) یک نقش مذکر و یک نقش مونث را کنار هم نشان میدهد.درحالیکه در همان زمان، رومیان به پیروی از بابلیان، دو پیکر را دو مذکر دانسته و آنها را کاستور و پولوکس میخواندند که کاستور تماما زمینی درحالیکه پولوکس نیمه خدا بود.در منبع زیر:

“on the possible meaning and origins of zodiac sign gemini”: ayinyhvh.wordpress.com

بین جوزای مصری و نگاره ی انسانی در کنار یک نیم زن-نیم شیر که معمولا زوج خدایان (به ترتیب) "شو" و "تفنوت" در نظر گرفته میشوند ارتباط جسته شده است.در نگاره ی دوم موجود مونث، بدن زن و سر شیرنر دارد.بدن همان چیزی است که در انسان پوشیده میماند و سر البته نمایان است.این موجود مردی را نمایندگی میکند که در درون زن است و دلنازک، و در بیرون مردی جنگجو به نظر میرسد.

مصرشناسان تفنوت را در نگاره ی دیگری در قالب شیری نر که پستانهای شیر ماده از زیر شکمش آویزان است شناسایی کرده اند.این موجود دو جنسه را میتوان در تلفظ یونانی اسمش یعنی "دافنه" هم شناسایی کرد.دافنه (بدل کاستور) زنی بود که چون آپولو (پولوکس) سر در پی وی نهاد به درخت برگ بو تبدیل شد.این درخت که گذشتگان ما به نام حب الغار، شجرالغار ، شجرالرند، و عمار، مینامیدندش، اغلب گلهای نر و ماده را با هم بر خود دارد یعنی هرمافرودیت یا دوجنسه است.درخت غار در نواحی مدیترانه چون ترکیه و سوریه و اسپانیا و شمال افریقا میرویید ولی در ایران تا دوران ناصرالدین شاه ناشناخته بود درعوض در ایران "ریواس" که آن هم گیاهی دوجنسی است، گیاهی بود که "مشی" و "مشیانه" (آدم و حوای ایرانی) از آن به عمل آمدند.نام این زوج از "میث (ر) ه" (میترا) می آید: نام پارسی آپولو خدای خورشید سلوکی در کتیبه های بین النهرین.

این مسئله از آن جهت برای من جالب است که ممکن است دلیل ظاهرشدن "لیلیت" جن ماده ی بچه کش و ترسخوار کابوسهای مردان به گونه ی زنی موبور با چشمهای سبز یا آبی را توضیح دهد.این زن مینیاتوری که مردان را در خواب به خود میخواند، نمودی از ترس مردان از شخصیت خودشان است.شیر به عنوان حیوان خورشید و آتش با موی بور ظاهر میشود.چشمهای سبز-آبی هم تغییر طیف رنگ چشم شیر بین زرد و آبی را بازگو میکند.این زن درواقع یک مرد درنده است که تقریبا از نقاب شیر خود خارج شده است.او خود فرد است که به دلیل هاله ی اسرارآمیز گرد وجود زنان –هاله ای که در اثر دوری جستن مرد از زن به دلایل اخلاقی به وجود آمده- با تصویر کردن خود به گونه ی زن اسرارآمیزتر میشود.زن موبور تنها حالت لیلیت نیست ولی نزدیکترینش به ماهیت او است.

لیلیت گاهی ابتدائا فرد را به رقص یا صحبت میخواند و سپس ناگهان همچون اژدها یا زنی با پایین تنه ی مار جلوه می یابد که برخی آن را به تیامات (اژدهای مادینه ی بابلی) یا "کوندالینی" (الهه ی مارمانندی که از هفت منطقه ی حساس در طول بدن میگذرد) مقایسه کرده اند.به هرحال این زن را باید همان الهه ی مشهور باستانی دانست که شیری را میراند.از آخرین تصاویر این الهه، "گوان یین" بودایی ها است که هنوز در چین و ژاپن در کنار یک شیر نر نمایانده میشود.گوان یین یا "گوان شی یین" برابرنهاده ی نام هندی "اوالوکیتشوارا" ( به معنی "کسی که با شنیدن صدا [ی گریه یا کمک] به پایین مینگرد") ایزد بودایی است.اوالوکیتشوارا مذکر و یا لااقل دوجنسه است ولی در چین به گونه ی زنی درستکار نمایانده شده است. زنانگی حقیقت او است و این زنانگی، شیر یا جنگندگی صاحب خود را به سمت درست هدایت میکند.